Spółdzielnia po I wojnie światowej

Z wojennej pożogi Spółdzielnia wychodzi zwycięsko – trwa mimo zniszczeń, zmiany walut i dewalucji pieniądza. Przed 1918 r. prowadziła 5 sklepów w Radzyniu:

  • 2 spożywczo-kolonialne
  • 1 bławatno-konfekcyjny
  • 1 piśmienny i gospodarstwa domowego
  • 1 pieczywa i wędlin

Do tego dochodziły 4 filie w Wohyniu, Suchowoli, Czemiernikach i Ulanie.

Prowadzono także hurtownię tytoniową, soli, cukru, nafty, skup jaj oraz masarnię w Suchowoli i 2 piekarnie w Radzyniu i Wohyniu.

Prowadziła zaopatrzenie na karty aprowizacyjne, dostarczając mieszkańcom artykuły pierwszej potrzeby.

Przekształcenie

 

W okresie międzywojennym Spółdzielnia przekształca się na Spółdzielnię Okręgową z Walnym Zgromadzeniem Przedstawicieli (jeden delegat na 25 członków), przyjmując nazwę "Okręgowe Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców".

 

OSSS liczyła ponad 2 tysiące członków, obroty ze sprzedaży wynosiły ok. Miliona rocznie (na ceny towarów z połowy lat 50-tych XX w. - 30 mln)

 

Nadwyżki na cele charytatywne i kulturalno-oświatowe

 

Członkom wypłacano duże zwroty od zakupów, pracownikom – 13. pensję. "Poważne nadwyżki" w szybkim tempie zwiększały fundusze społeczne Spółdzielni.

 

W latach 1921-1946 funkcję kierownika pełnił Piotr Jankiewicz (na zdjęciu). Po 25 latach zostaje służbowo przeniesiony do lubelskiego "Społem".

 

Smutno i biednie przedstawiała się mała ilość towarów w sklepie spożywczym i niewielki zapas gotówki w kasie – wspominał po latach.

 

Mówiąc o ówczesnej strukturze władz, podkreślał: -struktura władz Spółdzielni była inna. Pracujący społecznie Zarząd sprawował ogólny nadzór nad pracowniką kierownika i zebrań, często wspólnych z Radą Nadzorczą.

 

Rosnące zaufanie mieszkańców

 

Zyskiwaliśmy zaufanie radzyniakow – stwierdza Jankiewicz, argumentując: szereg członków i pracowników Spółdzielni lokowało u nas swoje oszczędności.

 

Wkłady oszczędnościowe w 1932 r. wynosiły 16.600 zl * Spółdzielnia prowadziła 8 działów (sklepów) sprzedaży oraz filie w Wohyniu i Suchowoli. Trzykrotnie zwiększa się liczna członków, obroty – 6-krotnie.

 

Przytacza też pewną scenę z 1927 r. i rozmowę z obywatelem S. Złożył on pewną kwotę na koszty swego pogrzebu.

  • Dlaczego nie wpłaci pan ks. proboszczowi? - zapytałem
  • Nie wiadomo, kto z nas pierwszy umrze, bo obaj z ks. prałatem jesteśmy już starzy, a składając tutaj, w Spółdzielni – mam spokój i pewność, że dzieci moje odbiorą wkład po mojej śmierci

Przez kilka lat odbierał należne mu procenty – dopowiada Jankiewicz.

Największy okres prosperity to lata 1938-1939.

Rok 1944 rujnuje doszczętnie naszą spółdzielnię – pisze we wspomnieniach w jubileuszowym wydawnictwie z 1957 r.

*W przybliżeniu dla poszczególnych okresów można przyjąć następujące wartości:

  • 1 zł z lat 1924–1925 = 8 zł w 2020 roku
  • 1 zł z roku 1926 = 6 zł w 2020 roku
  • 1 zł z lat 1927–1929 = 5,5 zł w 2020 roku
  • 1 zł z roku 1930 = 6,5 zł w 2020 roku
  • 1 zł z roku 1931 = 7,5 zł w 2020 roku
  • 1 zł z roku 1932 = 8 zł w 2020 roku
  • 1 zł z lat 1933–1939 = 10 zł w 2020 roku

(za: Kamil Janicki, , Rafał Kuzak , Dariusz Kaliński , Aleksandra Zaprutko-Janicka , Przedwojenna Polska w liczbach, wyd. Bellona, 2020)